70- lecie Kliniki

I Katedra i Klinika Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego jest kontynuatorką IV Kliniki Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej (AM) w Warszawie, którą powołano w 1953 roku. Wówczas mieściła się w Szpitalu Dzieciątka Jezus przy ul. Lindleya. Pierwszy zespół Kliniki składał się z kierującego Kliniką doc. Zdzisława Askanasa i trzech asystentek: Wandy Mikołajczyk, Cecylii Słuckiej i Barbary Tenenbaum, oddelegowanych z II Kliniki Chorób Wewnętrznych (kierownik: prof. Semerau-Siemianowski).

W krótkim czasie Klinika stała się czołowym ośrodkiem kardiologicznym w Polsce, wprowadzającym nowatorskie rozwiązania w zakresie leczenia świeżego zawału serca, intensywnej terapii kardiologicznej, elektrostymulacji serca i rehabilitacji kardiologicznej. Szereg kierunków badań prowadzonych w Klinice miało charakter pionierski nie tylko w skali kraju, ale również Europy.

Niewątpliwie w dużym stopniu była to zasługa prof. Zdzisława Askanasa, niekwestionowanego autorytetu, tytana pracy i wizjonera, którego idee i plany dotyczące kardiologii wybiegały daleko poza współczesny mu okres. W krótkim czasie udało mu się zgromadzić wokół siebie zespół młodych, zdolnych i twórczych entuzjastów kardiologii.

W 1961 roku prof. Zdzisława Askanasa mianowano pierwszym w historii specjalistą krajowym w zakresie kardiologii – dziedziny rozwijającej się dotąd w obrębie interny. Będąc konsultantem, wykazywał dużą troskę o rozwój kardiologii w kraju. W 1961 roku na podstawie bazy Kliniki zorganizował Centralną Przychodnię Chorób Układu Krążenia. Powstały w niej m.in. takie działy, jak: Ośrodek Epidemiologii Chorób Układu Krążenia, rehabilitacja kardiologiczna, Centralny Bank Urządzeń do Implantacji (stymulatory serca, elektrody, sztuczne zastawki, oksygenatory), z których korzystały ośrodki kardiochirurgiczne i kardiologiczne z całej Polski.

W 1963 roku w IV Klinice Chorób Wewnętrznych AM powstał pierwszy w Polsce Oddział Intensywnej Opieki Kardiologicznej (OIOK). Doświadczenia reanimacyjne zespołu Kliniki przedstawiono w monografii „Reanimacja kardiologiczna” wydanej pod red. prof. Zdzisława Askanasa. Była to pierwsza tego typu pozycja książkowa w Polsce, wysoko ceniona i ciesząca się dużą popularnością również za granicą.

W 1965 roku rozpoczęto wykonywanie w Klinice zabiegów wszczepiania stymulatorów serca. Ośrodek był drugą placówką w Polsce, zaraz po klinice w Gdańsku, gdzie takie zabiegi rozpoczęto dwa lata wcześniej. Pierwsze implantacje odbyły się we współpracy z kardiochirurgiem prof. Ludwikiem Manteuffel-Schöege (Klinika Chirurgii Klatki Piersiowej Instytutu Gruźlicy). W skład zespołu Kliniki zaangażowanego w elektroterapię wchodzili dr dr: Mariusz Stopczyk, Zygmunt Sadowski, Tadeusz Kraska, Aleksander Askanas, Marian Pieniak, a później dołączyli Jacek Ryszard Żochowski i Antoni Radecki.

W Klinice prowadzono unikalne badania nad zaburzeniami hormonalno-metabolicznymi w świeżym zawale serca w modelu eksperymentalnym i u ludzi. Prace te, opublikowane w drugiej połowie lat 60., udowodniły, że odczyn adrenergiczny występujący w ostrym zawale serca nie jest reakcją kompensacyjną, jak sądzono, lecz patologiczną, która dodatkowo obciąża serce. Inicjatorem tych badań był dr Leszek Ceremużyński, a jego współpracownikami byli dr Jerzy Kuch i Krystyna Herbaczyńska-Cedro (Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN). W efekcie powstały przesłanki teoretyczne do podjęcia nowej terapii polegającej na hamowaniu odczynu adrenergicznego przez stosowanie beta-adrenolityków.

Z inicjatywy prof. Zdzisława Askanasa wypracowano „polski model” rehabilitacji pozawałowej, zaakceptowany i później propagowany przez Światową Organizację Zdrowia (ŚOZ). W skład zespołu wchodzili dr dr: Stanisław Rudnicki, Stanisław Siek, Jan Tylka, Kazimierz Wrześniewski, Konstanty Ślidziewski, Jadwiga Fijołek-Barylak, Katarzyna Tymińska.

Pod kierunkiem prof. Zdzisława Askanasa zespół w składzie dr dr: Stefan Rywik, Danuta Liszewska, Jerzy Korewicki, Bogusław Szczypiorowski, Eugeniusz Michalski i inni prowadził badania epidemiologiczne nad chorobowością i zapadalnością na chorobę wieńcową i nadciśnienie tętnicze w populacjach Płocka i Sochaczewa. Przeprowadzono również badanie nad oceną zapadalności na zawał serca wśród ludności Warszawy.

W 1965 roku Klinikę przekształcono w Instytut Kardiologii AM. W wyniku kilkuletniej pracy kilkudziesięciu specjalistów z całego kraju i współpracowników prof. Zdzisława Askanasa zatrudnionych w Instytucie Kardiologii AM w Warszawie, powstał „Program zapobiegania i zwalczania chorób układu krążenia w Polsce” – pierwszy tego rodzaju dokument, opublikowany w 1973 roku.

W 1974 roku umiera prof. Zdzisław Askanas. Funkcję Kierownika Kliniki pełnił przez 21 lat (1953–1974).

W 1974 roku na Kierownika Kliniki powołano doc. Tadeusza Kraskę, ucznia prof. Zdzisława Askanasa. W latach 1976– 1981 pełnił funkcję Prorektora ds. klinicznych AM oraz Dyrektora Instytutu Chorób Wewnętrznych AM.

W 1976 roku Klinika Kardiologii wraz ze współtworzącymi ją jednostkami Instytutu Kardiologii weszła w skład nowo powołanego Instytutu Chorób Wewnętrznych i przyjęła nazwę Kliniki Kardiologii Instytutu Chorób Wewnętrznych AM.

W drugiej połowie lat 70. w Klinice prowadzono jedne z pierwszych w Polsce badania nad ograniczeniem obszaru zawału mięśnia sercowego z wykorzystaniem: nitrogliceryny, metoprololu, hydrokortyzonu, KIG, streptokinazy, kontrapulsacji, a także pomiaru elektrokardiograficznego i enzymatycznego wielkości zawału oraz czynników prognostycznych w zawale serca (Jacek Żochowski, Jerzy Korewicki, Grzegorz Opolski, Adam Ostrzycki, Tomasz Zieliński).

Tradycyjnie Klinika należała do przodujących ośrodków w kraju w zakresie elektrostymulacji serca. Liderem zespołu zajmującego się elektroterapią był doc. Mariusz Stopczyk (Mariusz Stopczyk, Zygmunt Sadowski, Marian Pieniak, Grzegorz Opolski, Roman Steckiewicz, Hanna Szwed).

W 1976 roku w ośrodku tym wszczepiono także pierwsze w Polsce stymulatory zasilane energią jądrową (Ireneusz Pomaski, Mariusz Stopczyk, Marian Pieniak, Tadeusz Kraska, Zygmunt Sadowski, Jacek Żochowski), które jednak okazały się nie mieć przyszłości w elektroterapii.

W Klinice w ramach grantów naukowo-badawczych prowadzono prace wdrożeniowe nad stymulatorami przepony i jelitowym oraz zasilaniem biogalwanicznym (Mariusz Stopczyk, Marian Pieniak, Bohdan Bukowiecki, Grzegorz Opolski).

Kierownik Kliniki czynił starania na rzecz utworzenia w uczelni Kliniki Kardiochirurgii. W tym celu, przejściowo,
w 1976 roku na bazie 30-łóżkowego odcinka na V piętrze w bloku B Klinik Chirurgicznych przy ul. Banacha powstał pododdział kardiologiczno-kardiochirurgiczny zajmują cy się m.in. implantacją stymulatorów i diagnostyką inwazyjną wad serca i choroby wieńcowej. Część kardiologiczną zespołu stanowili rotujący się asystenci Kliniki (Zygmunt Sadowski, Marian Pieniak, Krzysztof Putkiewicz, Hanna Szwed, Adam Ostrzycki, Andrzej Zieliński, Tomasz Zieliński, Tomasz Antoniak). Na rzecz oddziału w ramach Zakładu Radiologii 1–2 razy w tygodniu rozpoczęto wykonywanie cewnikowania serca i koronarografie (Krzysztof Putkiewicz, Andrzej Zieliński). Pierwszą koronarografię wykonano w 1978 roku. Po rozwiązaniu Instytutu Chorób Wewnętrznych AM nazwę Kliniki Kardiologii Instytutu Chorób Wewnętrznych zmieniono na Katedrę i Klinikę Chorób Wewnętrznych i Kardiologii.

W 1986 roku Klinikę przeniesiono ze szpitala przy ul. Lindleya do nowo wybudowanego bloku „D” CSK AM przy
ul. Banacha 1A. Klinika składała się wówczas z Oddziału Kardiologii liczącego 52 łóżka i 18-łóżkowego Oddziału Intensywnej Opieki Kardiologicznej, który wyposażono w nowoczesny sprzęt. Klinika przystąpiła do międzynarodowych programów leczenia fibrynolitycznego zawału serca (GUSTO).     
W drugiej połowie lat 80. w ośrodku opracowano zestaw do elektrokardiografii wysokiej rozdzielczości i rejestracji późnych potencjałów do wyodrębniania chorych zagrożonych ryzykiem nagłego zgonu sercowego.

W połowie lat 90. Klinika pozyskała aparaturę do badań elektrofizjologicznych w ramach środków przyznanych przez Komitet Badań Naukowych. Pozwoliło to na rozpoczęcie inwazyjnych badań elektrofizjologicznych, a następnie ablacji pęczka Hisa.

W 1998 roku, po 24 latach kierowania Kliniką, prof. Tadeusz Kraska odchodzi na emeryturę.

Kierownictwo Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych i Kardiologii AM w Warszawie obejmuje prof. Grzegorz Opolski, który z Kliniką związany jest od czasu ukończenia studiów w 1974 roku. Głównymi wyzwaniami, przed którymi stanął nowy Kierownik Kliniki, były rozwój kardiologii inwazyjnej, elektrofizjologii klinicznej i powstanie w szpitalu kardiochirurgii, niezbędnej dla rozwoju nowoczesnej kardiologii.

W 2001 roku Klinika rozpoczęła całodobowy dyżur leczenia inwazyjnego ostrych zespołów wieńcowych dla Warszawy i jej okolic. W tym samym roku zapadła decyzja o utworzeniu w CSK Oddziału Kardiochirurgii. Oddział ten ostatecznie otwarto w 2001 roku jako jednostkę wchodzącą w skład Katedry i Kliniki. Kierownictwo Klinicznego Oddziału Kardiochirurgii objął prof. Kazimierz B. Suwalski.

W 2003 roku uroczyście obchodzono 50-lecie powstania Kliniki. Z tej okazji w gmachu SP CSK na terenie Kliniki odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą założycielowi ośrodka – prof. Zdzisławowi Askanasowi i dwóm nieżyjącym
profesorom Kliniki: Mariuszowi Stopczykowi i Ryszardowi J. Żochowskiemu. Medalem za zasługi dla AM w Warszawie, wręczonym na uroczystej sesji naukowej przez JM Rektora AM, uhonorowano w trakcie tych uroczystości mieszkającego na stałe w USA i prowadzącego tam praktykę kardiologiczną – dr. med. Aleksandra Askanasa. Uchwałą Senatu
i Rady I Wydziału Lekarskiego AM, w 50. rocznicę istnienia, jednostka otrzymała nową nazwę, w pełni oddającą jej rolę w kształtowaniu warszawskiej, akademickiej kardiologii: I Katedra i Klinika Kardiologii AM w Warszawie. W trakcie uroczystości nastąpiło otwarcie nowej Pracowni Kardiologii Inwazyjnej w bloku E.

W 2005 roku Oddział Kardiochirurgii przekształcono w Klinikę Kardiochirurgii. W okresie 2008–2009 funkcję p.o.
Kierownika Kliniki pełnił dr med. Franciszek Majstrak. W 2009 roku kierownictwo objął doc. Romuald Cichoń. W tym samym roku przeprowadzono remont OIOK z przystosowaniem sali rtg do wykonywania zabiegów ablacji.

W 2011 roku oddano do użytku salę operacyjną do implantacji stymulatorów i defibrylatorów oraz Pracownię Kontroli Implantowanych Urządzeń Serca i Telemedycyny. Środki pozyskano z funduszy europejskich.

W 2013 roku obchodzono uroczyście 60-lecie Kliniki. Z tej okazji odsłonięto pamiątkową tablicę poświęconą pamięci prof. Tadeusza Kraski. W tymże roku, w ramach przyznanych środków z Narodowego Programu Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego POLKARD, na bloku operacyjnym szpitala powstała sala hybrydowa, z której wspólnie korzystały nasza Klinika i Klinika Chirurgii Naczyniowej.

W 2015 roku obchodzono rocznicę 50-lecia wszczepienia pierwszego stymulatora serca w Klinice. Z tej okazji odsłonięto gablotę upamiętniającą 50 lat historii, w której zgromadzono pokaźną kolekcję stymulatorów i defibrylatorów wszczepianych w Klinice. Łącznie 100 typów kolejnych urządzeń od pierwszych, wszczepianych w połowie lat 60. ubiegłego wieku. Kolekcję zgromadził i przygotował do wystawienia Stefan Olempski – technik elektroniki medycznej, który przez 45 lat był odpowiedzialny za działanie aparatury klinicznej i bezpośrednio zaangażowany w prace pierwszego i kolejnych zespołów prowadzących zabiegi implantacji i kontrole stymulatorów w Klinice.

W 2018 roku otwarto Pododdział Kliniczny Elektrokardiologii składający się z nowoczesnej sali hybrydowej i 7-łóżkowej bazy. Kierownikiem Oddziału został prof. Marcin Grabowski.

W 2020 roku powołano Zakład Diagnostyki i Ambulatoryjnej Opieki Kardiologicznej, którego kierownikiem została dr hab. Renata Główczyńska.

W związku z rozwojem bazy Kliniki w 2021 roku przyjęto jej nową strukturę: Oddział Kliniczny Kardiologii Ogólnej, Oddział Kliniczny Intensywnej Opieki Kardiologicznej, Oddział Elektrokardiologii oraz Zakład Nieinwazyjnej Diagnostyki i Ambulatoryjnej Opieki Kardiologicznej.